Κέντρο Φυσικοθεραπείας
& Κινητικής Αποκατάστασης
Η νευροπλαστικότητα αποτελλεί βασικό πυλώνα της σύγχρονης αποκατάστασης νευρολογικών και όχι μόνο παθήσεων. Η ικανότητα αλλαγών στη δομή και στη λειτουργία του νευρικού συστήματος ορίζεται ως νευρική πλαστικότητα (δυνατότητα του νευρικού συστήματος να είναι εύπλαστο) ή νευροπλαστικότητα. Η νευροπλαστικότητα θεωρείται ότι αποτελεί το νευρολογικό υπόβαθρο της μάθησης.
Αποτελλεί δε πιθανότατα το ερευνητικό πεδίο με τη μεγαλύτερη άνθιση τα τελευταία χρόνια, στον τομέα της νευρολογίας. Σχετίζεται με την ικανότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος να αλλάζει τη δομή και τη λειτουργία του. Αυτό γίνεται ως απάντηση σε μάθηση νέων πληροφοριών, μετά από την εγκατάσταση μίας βλάβης και φυσικά κατά την εκμάθηση κινητικών δραστηριοτήτων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη της νευροπλαστικότητας σε ασθενείς με νευρολογικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας , η εγκεφαλική παράλυση και οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.
Ένα βασικό εύρημα των συγκεκριμένων ερευνητικών προσπαθειών είναι πως το κεντρικό νευρικό σύστημα διατηρεί την ικανότητα του για μάθηση, μετά την εγκατάσταση μίας νευρολογικής βλάβης, ακόμα και μετά την ενηλικίωση. Αυτή η ικανότητα αποτελεί και κύριο μηχανισμό βελτίωσης μετά από μία νευρολογική προσβολή, όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ένα θεμελιώδες ερώτημα που προκύπτει, σχετίζεται με τους παράγοντες οι οποίοι μπορούν να επιταχύνουν και να μεγιστοποιήσουν τους μηχανισμούς πλαστικότητας, οι οποίοι φυσικά στον ενήλικα περιορίζονται σε συγκεκριμένα όρια. Φαίνεται λοιπόν, πως κεντρικός παράγοντας για την προαγωγή πλαστικών αλλαγών στο κεντρικό νευρικό σύστημα αποτελεί η εμπειρία. Για παράδειγμα, η πραγματοποίηση μία δραστηριότητας, όπως η σύλληψη ενός ποτηριού από τον ασθενή, παρέχει εμπειρία πάνω στην εκτέλεση της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Η επανάληψη αυτή θα προάγει σχετικές πλαστικές αλλαγές στα νευρικά κυκλώματα του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Σήμερα θεωρείται πως η φυσικοθεραπεία, μέσω εξειδικευμένης κινητικής επανεκπαίδευσης, αποτελεί βασικό πυλώνα στην αποκατάσταση.
Από το συγκεκριμένο παράδειγμα προκύπτουν δύο σημαντικές επισημάνσεις. Η πρώτη αφορά τον όρο «συγκεκριμένη δραστηριότητα». Πρακτικά έχει φανεί πως οι ασθενείς τείνουν να παρουσιάζουν βελτίωση στους τομείς που δραστηριοποιούνται. Για παράδειγμα ο ασθενής που δραστηριοποιείται με το θεραπευτή του στο πως θα πιάσει το ποτήρι, δεν παρουσιάζει απαραίτητα ταυτόχρονη βελτίωση σε μία άλλη δραστηριότητα του άνω άκρου, όπως ο χειρισμός ενός ψαλιδιού. Παράλληλα, ο τρόπος που πραγματοποιείται η δραστηριότητα αποτελεί σημαντική παράμετρο. Αν ο ασθενής πιάνει το ποτήρι και αυτό γέρνει, είναι λογικό πως ένα μέρος του υγρού περιεχομένου του ποτηριού να χυθεί στο πάτωμα. Προφανώς, είναι χρησιμότερο ο ασθενής να μάθει να διατηρεί το ποτήρι κατακόρυφα, εφόσον αυτό είναι εφικτό για το συγκεκριμένο άτομο.
Η δεύτερη επισήμανση, σχετικά με το αρχικό παράδειγμα, αφορά τον παράγοντα επανάληψη. Η επανάληψη αποτελεί κύρια παράμετρο προαγωγής νευροπλαστικών αλλαγών. Είναι σαφές πως χρειάζεται εξάσκηση για να μάθουμε, ή για να βελτιώσουμε κάτι. Η εξάσκηση δεν θα πρέπει να είναι μονότονη και μπορεί να έχει διάφορες μορφές, ακόμα και αυτή της νοητικής εξάσκησης. Παράλληλα, η επανάληψη προάγεται και μετά το τέλος της θεραπείας μέσα από την καθημερινότητα του ασθενή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από ασκήσεις για το σπίτι, καθώς και με συμβουλές ως προς τη εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων από τον ασθενή.
Εκτός από τους παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω, οι ειδικοί θεραπευτές γνωρίζουν πολλαπλές παραμέτρους που μπορούν να διευκολύνουν την προαγωγή νευροπλαστικών αλλαγών στον ασθενή. Για παράδειγμα, έχει φανεί πως οι πλαστικές αλλαγές είναι εντονότερες τους πρώτους μήνες μετά την προσβολή από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αυτή η παράμετρος σκιαγραφεί τη σημασία της πρώιμης και εντατικής αποκατάστασης μετά από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Παρόλα αυτά, η συνολική διαχείριση του ασθενή λαμβάνει υπόψιν περισσότερες παραμέτρους και σχεδιάζεται κλινικά με βάση τις ανάγκες, τους στόχους, τα προβλήματα και τις δυνατότητες κάθε ατόμου.
Σήμερα θεωρείται πως η εξειδικευμένη κινητική επανεκπαίδευση και η αεροβική άσκηση αποτελούν βασικούς πυλώνες για την αποκατάσταση, ειδικά μετά από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Παράλληλα, καινοτόμες ερευνητικές προσπάθειες αναδεικνύουν αναβαθμισμένες φαρμακολογικές, ηλεκτροφυσιολογικές / βιοτεχνολογικές και χειρουργικές μεθόδους, που μπορούν να συνεισφέρουν στη διαδικασία αποκατάστασης.
